Lost in Translation

Net zoals Bill Murray en Scarlett Johansson ronddwalen in Tokio, een stad waar ze de taal niet spreken, zo kunnen een voorschrift en toediening soms ronddwalen in een EPD (Elektronisch Patiënt Documentatie) systeem zonder elkaar te verstaan. Wanneer dit gebeurt dan kunnen de consequenties ernstig zijn. Recentelijk was dit mede de oorzaak dat een patiënt met een overdosering tramadol vanuit een perifeer ziekenhuis naar de PICU moest worden getransporteerd. Dit als gevolg van een probleem met de vertaling van voorschrift naar toediening. Alhoewel dit voorval geen blijvende schade heeft opgeleverd zijn de gevolgen toch aanzienlijk. En dat allemaal vanwege een relatief simpel rekenkundige vertaling.

Tramadol is een opioïde die gegeven kan worden aan kinderen als druppelvloeistof. In het farmacotherapeutisch kompas kan de volgende beschrijving worden teruggevonden:

De druppelvloeistof bevat 2,5 mg tramadol per druppel (100 mg = 40 druppels, 50 mg = 20 druppels, 12,5 mg = 5 druppels).

Farmacotherapeutisch Kompas

Als je dit wilt voorschrijven aan een kind van 3,3 kg in een dosering van 1 – 2 mg/kg/dosis dan kan een keerdosering worden voorgeschreven van 4 mg (= 1,2 mg/kg) per keer. Dit moet dan echter worden vertaald naar een hoeveelheid druppels voor de toediening en dat zijn dan 1,6 druppels.

Een voorschrift kan altijd worden uitgedrukt in hoeveelheid werkzame stof versus hoeveelheid farmacologische vorm, in dit geval:

  • stof: tramadol 4 mg (= 1,2 mg/kg) per keer versus
  • vorm: tramadol 1,6 druppels per keer

Dat betekent dat je met een keerdosering van 4 mg je dit niet 1 op 1 kunt vertalen naar een overeenkomstige toediening. Bij de berekening om tot een toediening te komen kunnen dan fouten worden gemaakt.

De farmacologische vorm legt een beperking op wat je als keerdosering kunt geven. Dat zou je de generieke product deelbaarheid kunnen noemen aangezien een generiek product een werkzame stof is (of stoffen) met een concentratie in een hoeveelheid farmacologische vorm. Farmacologische vormen kunnen tabletten, zetpillen, vloeistoffen, poeders, etc. zijn en dat bepaalt daarmee de deelbaarheid.

Als je rekening houdt met de generieke product deelbaarheid van tramadol in een druppelvloeistof dan kun je als mogelijke keerdoseringen al berekenen dat dit een reeks van 2,5 mg – 5 mg – 7,5 mg – etc.. moet zijn. Dat voorkomt dat je een dosering van 4 mg voorschrijft. Het voorschrift zou dan b.v. worden:

  • stof: tramadol 5 mg (= 1,5 mg/kg)
  • vorm: tramadol 2 druppels per keer

Je moet al bij het voorschrijven rekening houden met zaken als concentratie, farmacologische vorm en deelbaarheid. Echter fouten worden gemaakt door mensen en dat gaan we nooit voorkomen. Het is dan ook niet de mens die we moeten proberen te veranderen, maar het systeem waarin de mens moet werken.

Het systeem is in dit geval het EPD. Het is dus het EPD wat rekening moeten houden met de deelbaarheid van de farmacologische vorm van een voorgeschreven medicament en zou daarnaast ook de vertaling (berekening) moeten verzorgen van de keerdosering in hoeveelheid farmacologische vorm naar werkzame stof en vice versa.

Een voorbeeld van een voorschrijfsysteem wat wel rekening kan houden met de deelbaarheid wordt gebruikt op de Kinder IC van het WKZ.

tramadol met een deelbaarheid van 2,5 mg voorschrijven

Dit systeem kan echter nog niet de omrekening doen naar de toedieningsvorm, maar door de deelbaarheid te specificeren kan wel indirect rekening worden gehouden met de deelbaarheid.

Een voorschrijfsysteem wat de volledige berekening kan uitvoeren van keerdosering in stof naar keerdosering in toedieningsvorm en vice versa is in ontwikkeling en gezien het veelvuldig voorkomen van ernstige incidenten ook broodnodig!